Is de fysieke werkelijkheid een illusie van je hersenen?

Sommige filosofen nemen een positie in over de fysieke realiteit die het midden houdt tussen ontologisch idealisme en realisme. Ze beweren dat de fysieke werkelijkheid slechts een illusie is die gecreëerd is door ons brein. Dit is een onhoudbare, inconsistente positie, omdat het brein ofwel (a) zélf onderdeel uitmaakt van een niet-illusoire fysieke wereld ofwel (b) zélf, als onderdeel van een illusoire fysieke wereld, een illusie is in onze geest.

ad (a) Als het brein een onderdeel is van een niet-illusoire fysieke werkelijkheid, dan is die materiële realiteit kennelijk geen illusie die voortgebracht wordt door dat brein. Als dat wel zo was, dan zouden de hersenen zelf een illusie moeten zijn en dus niets meer kunnen voortbrengen.

De hersenen zouden als onderdeel van een reëel bestaande fysieke wereld hoogstens illusies kunnen voortbrengen aangaande de kenmerken van de waargenomen fysieke werkelijkheid, maar niet de illusie dat er een fysieke werkelijkheid bestaat. Als het brein echt bestaat, dan is de fysieke werkelijkheid niet slechts een illusie van dat brein.

ad (b) Als het brein zelf een illusie is, dan kan het niets voortbrengen. Dan is het de geest die de illusie van een fysieke werkelijkheid produceert, en dus niet het brein.

Men kan rationeel gezien dus wel een idealisme verdedigen waarbij de hele fysieke wereld (inclusief de hersenen) alleen in de geest bestaat, maar geen semi-idealisme waarbij het brein echt als fysiek orgaan zou bestaan.

Titus Rivas

Scheppingsfolder

Als ik tijd en zin heb, laat ik wel eens Jehova's getuigen binnen. We beginnen dan een overwegend zinloos, maar soms best geanimeerd gesprek en gaan meestal beleefd en vriendelijk uit elkaar met de woorden "Iedereen heeft recht op zijn eigen mening, we leven immers in een vrij land."
Daar moest ik onlangs aan denken, in verband met alle ophef over de creationistische scheppingsfolder die bij miljoenen Nederlanders in de bus gevallen is. Sommige atheïsten reageerden in mijn ogen echt hysterisch. In plaats van de folder op te vatten als een bevestiging van de vrijheid van godsdienst en meningsuiting, met andere woorden als iets positiefs, vatte men het op als een bedreiging. Sommigen deden een oproep om de folder terug te sturen en gingen zelfs zover een evolutionistische folder (niet uit de ID-hoek uiteraard) op te stellen, zuiver om tegengas te bieden. Alsof de materialistische evolutieleer al niet meer dan voldoende wordt verkondigd als de enige rationele en wetenschappelijke visie op de ontwikkeling van de soorten.

Hoewel ik de letterlijke interpretatie van het scheppingsverhaal in Genesis zelf niet onderschrijf, ben ik wel een voorstander van de vrijheid om die interpretatie uit te dragen. Zolang het niet al te opdringerig gebeurt (d.w.z. de vrijheid van andersdenkenden inperkt), en uiteraard zolang men geen haat of geweld predikt, is het bovenal een bewijs van onze geestelijke vrijheid. En die moet te allen tijde verdedigd worden, hoezeer een minderheid wetenschappelijk of filosofisch beschouwd ook ongelijk heeft.

Ik hoop dat de tijd van de onderdrukking van andersdenkenden binnenkort eens voorbij is. Als je het Bijbelvast creationisme wilt bestrijden, doe dat dan met goede argumenten, en niet met een ban op de uitingen ervan!

Titus Rivas

Vermeende absurditeit van lichaam-geest dualisme

Het lichaam-geest dualisme wordt door veel hedendaagse filosofen nog steeds zo absurd gevonden dat ze in die vermeende absurditeit alleen al een reden zien om het materialisme (in de niet-holistische zin) aan te hangen.

De zogenaamde absurditeit betreft allereerst natuurlijk de bewering van het dualisme dat er een onreduceerbare geest of bewustzijn bestaat die als zodanig niet verklaard kan worden vanuit de neurofysiologie. Vervolgens beweren de interactionisten onder de dualisten ook nog eens dat die onherleidbare geest invloed heeft op de materie, zonder dat er een materieel mechanisme bestaat dat dit zou kunnen verklaren. Bovendien zou zo'n psychogene impact op het brein zondigen tegen het behoud van de energie en vergelijkbare principes.

Hoe absurd is het interactionistisch dualisme nu eigenlijk echt?

- Dat er een onherleidbaar bewustzijn bestaat kan ieder van ons voortdurend bij zichzelf constateren. Dit is geen absurde claim, maar een basisgegeven, waar we niet om heen kunnen.
- Dat het onherleidbare bewustzijn invloed heeft op het brein is noodzakelijk omdat we het anders nooit over dat bewustzijn kunnen hebben met onze stembanden of met onze schrijvende of gebarende handen. De interactie tussen bewustzijn en brein kan per definitie niet berusten op een materieel mechanisme, omdat het bewustzijn zelf immers niet gereduceerd kan worden tot fysieke verschijnselen.
- Als de impact van het bewustzijn op het brein werkelijk in strijd is met genoemde principes als het behoud van de energie, dan betekent dat domweg dat die principes dienen te worden aangepast. We kunnen namelijk logisch gezien wel aan die principes twijfelen, maar niet aan het bestaan van ons eigen bewustzijn en daarmee ook niet aan de invloed van dat bewustzijn op ons brein als we erover spreken of schrijven.

Het materialisme (in de niet-holistische zin) probeert het bewustzijn te herleiden tot iets anders, namelijk tot niet-bewuste materie. Het schrapt het enige waar we zeker van kunnen zijn. Dat is niet zozeer een begrijpelijke denkfout, volgens mij, maar een ultieme, schokkende uiting van irrationaliteit.

Er is maar één redelijk niet-dualistisch, monistisch alternatief voor dualisme, namelijk in de vorm van het idealisme. Als we al iets ter discussie moeten stellen, dan in elk geval niet het bewustzijn, maar juist de fysieke wereld.

Zie ook: Exit Epifenomenalisme.

Titus Rivas